‘Schaker doet ook makkelijk goede zetten op het werk’

Dankzij de Netflix-serie The Queen’s Gambit zijn de schaakborden niet aan te slepen. Een gezonde ontwikkeling, want experts roepen al jaren dat schaken goed is voor de hersenen. Is het dan ook goed voor je carrière?

Bordspellen en legpuzzels zijn helemaal terug. Door de pandemie zitten we meer binnen en traditioneel vermaak biedt geborgenheid en gezelligheid in bange tijden. Extra hard gaat het met de schaakborden, maar die opleving is te danken aan nog een ander fenomeen: The Queen’s Gambit. In deze razend populaire Netflix-reeks volgen we Beth Harmon, een geniale jonge vrouw die in no-time de mannenwereld van het schaken verovert. De serie is heel realistisch, mede doordat de makers advies kregen van Garry Kasparov. Deze succesvolste schaker aller tijden publiceerde in 2007 zijn boek How Life Imitates Chess: Making the Right Moves, from the Board to the Boardroom. Hij beschrijft daarin welke strategische en emotionele vaardigheden je moet beheersen om de grootste uitdagingen aan te kunnen, resultaten te behalen, problemen op te lossen en de beste beslissingen te nemen in competitieve situaties.

Geest boven materie

Het klinkt aannemelijk dat je schaaklessen kunt vertalen naar het dagelijks leven, en dus ook naar onze loopbaanontwikkeling. Met name beroepen waarin strategisch inzicht, logica en slim vooruitplannen vereist zijn, zouden profiteren van een regelmatig potje schaken. Meerdere studies tonen aan dat kinderen die schaken beter presteren op school waar het gaat om logisch denken, rekenen, concentratie, ruimtelijk inzicht en problemen oplossen. Erik Scherder, neuropsycholoog aan de Vrije Universiteit Amsterdam, noemt schaken uitstekend voor je hersenen omdat je veel neurale netwerken tegelijk activeert en grote brokken informatie verwerkt.

Schaaktrainer Frank Tijdeman bevestigt dat regelmatig schaken je beter kan maken op je werk. ‘Een schaker weet dat 80 procent logica is. Daarnaast leer je open te staan voor een onmogelijke oplossing. Oftewel: creativiteit. Geest boven materie.’ De skills en eigenschappen die je volgens Tijdeman met name aanscherpt met schaken, zijn:

• concentratievermogen (niet verliezen)
• samenwerking op diverse niveaus (verschillende schaakstukken)
• out of the box-denken (creativiteit)
• projectmatig werken (plannen)
• doorzettingsvermogen (stug verdedigen)
• nevenoplossingen zien (alternatief)
• anticiperen (speelplan aanpassen aan de stelling)
• analyseren van een resultaat (ook bij een winstpartij
  

Programmeurs

Naast lof oogstte Kasparovs boek ook kritiek. Sommige recensenten vonden zijn links tussen succes in de schaaksport en succes in het echte leven wat geforceerd. Er zijn er zelfs die twijfelen of topschakers naast het bord wel zo geslaagd zouden zijn. Auteur Renzo Verwer, die een boek schreef over schaaklegende Bobby Fischer, verzamelde op zijn blog een aantal markante meningen over het nut van schaken in de ‘echte wereld’. Zo ontdekte The New York Times-journaliste Sarah Hurst dat schakers hun eigen intelligentie vaak overschatten en erg solistisch zijn ingesteld. Grootmeesters Jan Timman en Ivan Sokolov zeiden over concullega Aleksej Aleksandrov zelfs dat hij hooguit het beroep van taxichauffeur zou kunnen uitoefenen.

Een populair misverstand is dat schakers bij uitstek goede codeurs en programmeurs zijn (en vice versa), vanwege hun vermogen tot vooruitdenken en probleemoplossing. Vorig jaar liet onderzoek van mediabedrijf World Chess en softwareontwikkelaar Usetech zien dat er onder ’s werelds topschakers nauwelijks programmeervaardigheden werden gevonden. Tijdeman: ‘Ik heb in mijn 40 jaar als schaakfanaticus niet gemerkt dat er een beroepsgroep in mijn wereld de boventoon voert.’

 Slimme kinderen

Ook Dr. Dainis Zegners, assistant professor bij de afdeling Technology and Operations Management van de Erasmus Universiteit, is sceptisch over het verband tussen schaakskills en andere vaardigheden. ‘De schaakliefhebber in mij zou het graag bevestigen, maar als onderzoeker vraag ik mij echt af of schaken noemenswaardige effecten heeft op arbeidsprestaties.’ Het is een kip of ei-verhaal, vindt Zegners, die in zijn studie over ons cognitieve vermogen vooral keek naar schakers. ‘Onderzoek laat zien dat schakers sterkere cognitieve vermogens hebben dan de gemiddelde mens. Maar de vraag is of zij die hebben verkregen door het schaken, of doordat mensen met sterkere cognitieve vermogens eerder geneigd zijn om te gaan schaken. Dat laatste lijkt mij plausibeler. Als je bijvoorbeeld een vrijwillige schaakles aanbiedt op school, dan komen alleen de slimme kinderen. Als die later succesvol zijn in het leven, ben je geneigd te concluderen dat het door die schaakles kwam. In werkelijkheid waren zij al slimmer. Een grootmeester zei ooit: Als je wil dat je kinderen goed in wiskunde worden, geef ze dan meer wiskundeles, geen schaakles.’ Zegners concludeert daarom: ‘Schaken is een fijne hobby en je leert er zeker veel van over jezelf. Maar beginnen met schaken in de hoop dat het ook andere aspecten van je leven verbetert, dat lijkt me geen goed idee.’

Weten van het weten

Hoewel een expliciete correlatie tussen schaken en betere arbeidsprestaties niet is aangetoond, bestaat er geen twijfel dat deze hersengymnastiek allerlei gunstige effecten kan meebrengen. Volgens Jac Christis, lector Arbeidsorganisatie en -productiviteit aan de Hanzehogeschool Groningen, beseffen topschakers heel goed dat ze aan tunnelvisie kunnen lijden, en vooral dat ze dat moeten vermijden. Daarom onderzoeken zij altijd of ze wel gelijk hebben. In zijn studie Methodologie van Praktijkgericht Onderzoek zegt Christis: ‘Zelfs de wereldkampioen schaken is beperkt rationeel. Omdat hij niet alles kan uitrekenen, moet hij kiezen en hij is wereldkampioen geworden omdat hij dat slimmer doet dan anderen.’ Experts als psycholoog Karel van Delft wijzen op het vermogen van schakers om meta-cognitieve overdrachtseffecten te genereren: het leren denken over hóe je denkt, ook wel het weten van het weten genoemd.

Niet voor niets wordt Tijdeman steeds vaker uitgenodigd door organisaties om een schaakcursus te geven of iets over de basisprincipes te vertellen.Bron; https://bit.ly/3sCKe0f